Khó cạnh tranh
Năm 2016, xuất khẩu gạo Việt Nam đã giảm mạnh về khối lượng và giá trị với con số giảm tương ứng 25,5% và 20,5% so với năm 2015. Tình hình tiếp tục lặp lại trong 4 tháng đầu năm 2017, khối lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam, ước đạt 1,86 triệu tấn và 834 triệu USD giảm 7,7 % về khối lương và giảm 6,9 % về giá trị so với cùng kỳ năm 2016. Đáng nói, đây là tháng thứ 4 liên tiếp trong năm 2017 lượng gạo xuất khẩu giảm mạnh
Trong khi đó, theo Cục Ngoại thương Bộ Thương mại Thái Lan, nước này đã xuất khẩu được 3,4 triệu tấn gạo trong 4 tháng đầu năm tăng 6,4% so với cùng kỳ năm ngoái.
Ông Huỳnh Thế Năng, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt nam (VFA) cho biết “Nhiều thị trường nhập khẩu gạo chính của Việt Nam đang dần thay đổi cơ chế điều hành nhập khẩu gạo từ Chính phủ nhập khẩu sang giao cho doanh nghiệp tư nhân đấu thầu hạn ngạch hoặc tư do hoàn toàn”
Bên cạnh đó, theo Cục trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam) hiệu quả của nghành lúa gạo Việt Nam còn thấp do tỷ lệ thất thoát cao 13,7(Thái Lan là 6,1% và Ân Độ là 6%). Chất lượng gạo xuất khẩu thấp công nghiêp chế biến sâu chưa phát triển nên khả năng cạnh tranh trong thương mại không cao
Do vậy, mục tiêu xuất khẩu hơn 5 triệu tấn gạo, trị giá 2,3 tỷ USD của Việt Nam trong năm 2017 càng trở nên khó khăn nhất là khi Thái Lan có kế hoạch xả kho 8 triệu tấn gạo dự trữ. Năm qua, Thái Lan xếp vị trí thứ 2 sau Ấn Độ với 10,43 triệu tấn.Trong khi đó Việt Nam xuất khẩu 4,88 triệu tấn.
Xây dựng thương hiệu quốc gia
Những quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới có những thương hiệu gạo nổi tiếng, đem lại giá trị cao như Thái Lan có gạo Khao DawkMali và Hom Mali, Campuchia có gạo Romduoi, Myanmar có gạo Paw San. Ấn Độ có gạo Basmati..Do vậy,Việt nam không có cách nào khác là xây dựng thương hiệu để xuất khẩu
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (NN&PTNT) đã đặt mục tiêu đến năm 2020, có 20-30% lượng gạo xuất khẩu thương hiệu gạo Việt Nam, trong đó 25-30% lượng gạo xuất khẩu thuộc nhóm gạo thơm và đặc sản
Còn ông Huỳnh Thế Năng, Chủ Tịch VFA cho rằng, muốn xây dựng được thương hiệu gạo, đẩy mạnh xuất khẩu thì phải có chứng nhận về chất lượng, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật…Nhà nước phải xây dựng, tiêu chuẩn chất lượng quốc gia đối với mặt hàng gạo. Nông dân tham gia hợp tác đã cùngdoanh nghiệp có điều kiện liên kết sản xuất lớn
Về vấn đề này, Thủ tướng Chính phủ vừa giao cho Bộ NN&PTNT xây dựng và ban hành tiêu chuẩn quốc gia đối với gạo, đế làm cơ sở kiểm trra, đảm bảo phù hợp với yêu cầu thị trường, báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả thực hiện trong quý II/2017
Thủ tướng Chính phủ cũng giao cho VFA hỗ trợ thương nhân trong hoạt động sản xuất kinh doanh gạo, nhất là trong liên kết sản xuất xây dựng nguyên liệu xây dựng thương hiệu tìm kiếm khách hàng, thị trường xuất khẩu, kịp thời kiến nghị các giải pháp thúc đẩy xuất khẩu gạo
Theo TS Đặng Kim Sơn , nguyên Viện trưởng Viện chính sách và chiến lược phát triển Nông nghiệp Nông thôn. “Quy mô sản xuất toàn nghành có thể nhỏ lại nhưng chất lượng phải tăng lên.Lượng gạo xuất khẩu có thể giảm nhưng giá trị, hiệu quả và thu nhập của người trồng lúa phải được nâng cao, sản xuất bền vững hơn.
